طراحی روشنایی بیمارستان ها و مراکز درمانی

برای طراحی روشنایی مکان هایی نظیر مجموعه های ورزشی، بیمارستان ها، منازل مسکونی، ساختمان های اداری و آموزشی، فروشگاه ها، مراکز شهری باید پارامترهای متعددی را در نظر گرفت. روشنایی مراکز درمانی و بیمارستان ها شرایط خاص خود را نیاز دارد. سیستم روشنایی در مراکز درمانی باید خواسته های زیر را تامین کند:
 
۱- محیط به گونه ای روشن شود که بیماران در محیط احساس آرامش داشته باشند.

۲- سیستم روشنایی باید به گونه ای باشد که برای اقدامات درمانی توسط کادر پزشکی و پرستاران مناسب باشد.

۳- در قسمت های اداری بیمارستان روشنایی مناسب می تواند باعث کاهش خستگی و افزایش کارایی کارکنان شود.





اتاق استراحت بیمار

در اتاق استراحت بیمار، طبق استاندارد، سیستم های روشنایی زیر باید در نظر گرفته شوند:



۱- روشنایی عمومی

روشنایی عمومی در اتاق بیمار باید به گونه ای باشد که هیچ گونه خیرگی ایجاد نکند. شاخص نمود رنگ در بیمارستان ها حداقل باید برابر %۸۰ باشد.

دمای رنگ لامپ ها باید برابر ۳۰۰۰ کلوین (سفید گرم) بوده و شدت روشنایی ۱۰۰ لوکس در اتاق تأمین شود. استفاده از نورهای اضافی غیر مستقیم می تواند اتاق را بزرگتر نشان دهد.



۲- روشنایی برای مطالعه بيمار

طبق استاندارد شدت روشنایی متوسط بر روی صفحه ای به عرض mm 900 و ارتفاع mm 300 که به زاویه °۷۵ نسبت به راستای افق و در ارتفاع mm 1100 از زمین قرار می گیرد باید حداقل برابر ۳۰۰ لوکس باشد.



۳- روشنایی برای معاینات بالینی

به منظور انجام آزمایشات بالینی توسط تیم درمان، لازم است روشنایی کافی بر روی صفحه ای به ارتفاع mm 850 از کف اتاق تامین شود.

روشنایی اضافی جهت آزمایش های بالینی می تواند توسط روشنایی عمومی تأمین شده و یا از چراغ های موضعی استفاده شود. برای انجام آزمایش های ساده مقدار شدت روشنایی حداقل باید Lux 300 بوده و برای آزمایش های پیچیده تر، شدت روشنایی حداقل باید برابر Lux1000 باشد.

روشنایی باید عاری از هرگونه خیرگی برای تیم پزشکی و بیمار باشد.


۴- روشنایی برای بازدید پرستاران در شب 

برای آنکه پرستاران در طول ساعات شب که بیمار در حال استراحت هستند بتوانند بدون ایجاد مزاحمت وارد اتاق شده و وضعیت بیمار را کنترل نمایند، لازم است شدت روشنایی در حدود Lux5 در هنگام خاموشی چراغ ها وجود داشته باشد.

برای اینکه این نور برای بیماران ایجاد خیرگی نکند چراغ ها باید به دور از میدان دید بیمار نصب شوند و بهتر است به سقف یا به دیوارها بتابند.



۵- روشنایی نشان دهنده مسيرها در بیمارستان

برای آنکه بیمار در تاریکی شب، بتواند مسیر خود را بدون نیاز به کمک دیگران جهت استفاده از سرویس های بهداشتی و یا خروج از اتاق پیدا کند، بهتر است از یک سری چراغ نشان دهنده مسیر استفاده شود.

چراغ های مخصوص نشان دهنده مسیر باید در ارتفاع زیر تخت خواب بیمار نصب شده و منحنی پخش نور آنها دارای زاویه گسترده بوده و در نیمه پایین صفحه باشد.

درخشندگی زیاد عاملی است که می تواند باعث سلب آسایش بیمار شود. حداکثر درخشندگی چراغ هایی که در اتاقهای بیماران مورد استفاده قرار می گیرد باید برابر ۱۰۰۰ کندل بر مترمربع باشد.

همچنین درخشندگی سقف اتاق نباید بیش از ۵۰۰ کندل بر مترمربع باشد. همچنین درخشندگی چراغ های مطالعه بیمار که در میدان دید مستقیم سایر بیماران قرار دارد نیز نباید بیشتر از ۱۰۰۰ کندل بر مترمربع باشد.

طبق تعریف میدان دید مستقیم، شامل کلیه نقاطی می شود که یک فرد در حالت دراز کشیده می تواند با گرداندن سر به تمامی جهات مشاهده کند.





روشنایی بخش مراقبت های ویژه (Intensive Care Unit (ICU)

بیمارانی که دارای شرایط حاد باشند و نیاز به مراقبت و پیگیری دایمی داشته باشند در بخش مراقبت های ویژه بستری می شوند. با توجه به حساسیت شرایط بیماران در این اتاق ها، روشنایی در بخش مراقبت های ویژه اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند.

برای طراحی روشنایی در این بخش باید به موارد زیر توجه شود:

۱- روشنایی بخش مراقبت های ویژه باید دارای سه مقدار باشد:

روشنایی عمومی به میزان Lux 100 که آرامش روانی مناسبی در محیط ایجاد کند و آزاردهنده نباشد.

روشنایی مكمل به میزان Lux 300 برای انجام معاینات معمولی بالینی

روشنایی ویژه به میزان Lux 1000 جهت شرایط اورژانسی


به عنوان مثال با استفاده از چراغ های دارای سه لامپ، زمانی که یکی از لامپ های روشن باشد روشنایی در حدود Lux300 داشته و با روشن کردن هر سه لامپ با هم به شدت روشنایی Lux1000 میتوان دست یافت. میتوان از سیستم های کنترل روشنایی استفاده نمود.

۲- دمای رنگ در بخش مراقبت های ویژه باید بین ۵۲۰۰-۳۵۰۰ کلوین بوده و شاخص نمود رنگ باید بالاتر از %۹۰ باشد.

٣- برای کنترل وضعیت بیمار در طول شب و مشاهده علایم روی دستگاه ها لازم است شدت روشنایی متوسط در حدود Lux 20 بر روی تجهیزات وجود داشته باشد. روشنایی مخصوص شب باید به صورت غیر مستقیم تابیده شود تا باعث ایجاد خیرگی نشود.

۴- با توجه به وجود مانیتورهای مختلف کنار تخت هر بیمار، باید توجه شود که انعکاس چراغ ها بر روی صفحه مانیتور، دید پرستاران را محدود نکند.





روشنایی اتاق جراحی و ریکاوری (recovery)

روشنایی در اتاق عمل دارای چنان اهمیتی است که استاندارد مخصوص خود را دارد. به صورت خلاصه برای تامین روشنایی اتاق عمل باید به نکات زیر توجه نمود:

۱- طبق استاندارد، شدت روشنایی در محدوده عمل جراحی باید در حدود (Lux 16000 – 10000) باشد، در نتیجه برای جلوگیری از ایجاد مشکل از نظر تطابق چشم برای اعضای کادر جراحی، شدت روشنایی متوسط در محدوده نزدیک به ناحیه جراحی باید در حدود Lux 2000 باشد.

این ناحیه مربعی به ضلع تقریبی ۳ متر است که مرکز آن منطبق با مرکز ناحیه جراحی است. شدت روشنایی در این ناحیه که در صفحه ای به ارتفاع یک متر از زمین اندازه گیری می شود، در هیچ نقطه ای نباید کمتر از Lux 1000 باشد.

با توجه به وجود دستگاه های متعدد در این ناحیه، بهتر است محاسبات روشنایی برای تأمین مقدار متوسط Lux 2000 در این ناحیه صورت بگیرد.

۲- چراغ ها در ناحیه اطراف تخت جراحی باید تا آنجا که ممکن است به هم نزدیک باشند تا از ایجاد سایه توسط تیم جراحی جلوگیری شود.

۳- مقدار متوسط شدت روشنایی عمومی در اتاق عمل باید برابر Lux 1000 باشد.

ضرایب انعکاس سطوح در اتاق عمل بهتر است به صورت زیر باشد:


سقف: بیشتر از %۷۰

دیوار: بیشتر از %۵۰ و

کف: بیشتر از %۲۰

لباس ها و دستکش کادر جراحی: بزرگتر از %۳۰

کلیه سطوح در اتاق عمل باید دارای رنگ مات باشند.

چراغ های مورد استفاده در اتاق عمل همگی باید از نوع چراغ های مخصوص اتاق تمیز و با حداقل درجه حفاظت IP65 باشند.

دمای رنگ در اتاق عمل باید بیش از ۳۸۰۰ کلوین بوده و شاخص نمود رنگ باید بزرگتر از %۹۰ باشد.

۵- به عنوان روشنایی عمومی اتاق های ریکاوری، مقدار Lux 100 برای شدت روشنایی متوسط کافی است.

در این اتاق ها باید از چراغ های کاملا مات استفاده شود تا از ایجاد خیرگی در چشم بیمار جلوگیری شود. معمولاً استفاده از نور غیر مستقیم گزینه مناسبی است.

البته باید توجه کرد که باید پیش بینی هایی برای تامین مقدار Lux 1000 شدت روشنایی در شرایط اورژانسی صورت بگیرد. در چنین شرایطی خیرگی و آزار چشم اهمیت خود را از دست داده و ممکن است اجتناب ناپذیر باشد.

طبق استاندارد در راهروهای مربوط به اتاق های عمل حداقل مقدار شدت روشنایی باید برابر Lux 300 باشد، با این وجود برای تطابق بهتر چشم، بهتر است مقدار متوسط شدت روشنایی برابر Lux 500 انتخاب شود.